Gorinchem (uit te spreken als Gorcum) is letterlijk het “huis van Goro” en zal in de elfde eeuw ontstaan zijn. De nederzetting is ontstaan op hoger gelegen land nabij de monding van de Linge in de Merwede en zal bestaan hebben uit boeren en vissers. Omstreeks 1250 kwam de heerlijkheid Wolferen, waaronder het plaatsje Gorinchem, in het bezit van het geslacht Van Arkel. In 1382 kreeg Gorinchem stadsrechten uit handen van Otto van Arkel. Gorinchem ontwikkelde zich tot de hoofdplaats van het Land van Arkel. De bevolking kreeg bepaalde rechten, zoals het recht van eigen bestuur (door schout en schepenen) en het marktrecht. De stad werd beschermd door een gracht met aan de binnenkant een wal, versterkt met houten palen. Tevens kwamen er stenen poorten. In het midden van de 14de eeuw werden deze wallen nog verbeterd met stenen muren en torens.

Foto: Bas 't Hoen
Door de uitvinding van het buskruit en het kanon waren de oude middeleeuwse stadsmuren erg kwetsbaar geworden. Achter de muren werden aarden wallen opgeworpen en voor de oude stadsmuur bouwde men vijfhoekige uitsteeksels, bastions of bolwerken genaamd. Gorinchem kreeg een vestingwal met elf bastions en vier poorten: de Arkel-, Kansel-, Water- en Dalempoort. (bron: regionaal archief Gorinchem) Van de vier stadspoorten zijn de Dalempoort en de Waterpoort behouden gebleven. De Dalempoort is nog steeds in Gorinchem te bezichtigen. De Waterpoort uit Gorinchem is te bezichtigen bij het Rijksmuseum in Amsterdam. Deze is werd bij de opening van het Rijksmuseum in 1885 onderdeel van de buitencollectie van het museum, nadat deze aan het eind van de 19e eeuw (evenals de Arkel- en Kanselpoort) moest wijken om ruimte te geven aan het verkeer.
Foto: Alex Willemsen
Het militaire leven heeft een blijvende stempel gedrukt op de vesting. Verspreid langs de vestigingswallen bevinden zich nog steeds meerdere buskruitmagazijnen of restanten hiervan. Gorinchem is tot 1967 een belangrijke vestingstad in de Hollandse Waterlinie gebleven. Ook nu nog is de vesting de grootste authentieke vesting van Nederland! De huidige stervormige Gorinchemse vestigingswallen maken deel uit van een prachtig recreatiegebied met fraaie vergezichten over de Merwede. Meer informatie over Gorinchem is te vinden in het boek “Tien eeuwen Gorinchem. Geschiedenis van een Hollandse stad”  Uitgeverij Matrijs, ISBN 9789053455289. In Gorinchem te koop bij VVV (Groenmarkt 8) en diverse boekhandels Online informatie: https://vestinggorinchem.wordpress.com/vesting/beschrijving-vestingwerken/ https://www.regionaalarchiefgorinchem.nl/historie-mainmenu/gorinchem.html https://mooigorinchem.nl/nl/nieuws/historie/geschiedenis-van-gorinchem

Activiteiten rond de Vesting

Wandelen

  • Rondje wallen (4,4 km 1u): Loop in eigen tempo een rondje over de prachtige stadswallen van Gorinchem en geniet van het prachtige uitzicht over de Merwede.
  • Foto: Mariëlle de Valk
    Waterlinie ommetje (6.1 km 2u20 min): Gorinchem gold als een hoeksteen van de Oude Hollandse Waterlinie en was een belangrijke stad bij de verdediging van Holland. Dat is nog steeds zichtbaar dankzij de geschutsplaats, vele historische gebouwen, het Middeleeuwse stratenpatroon, molens, de stadspoort en de stadswal. Tijdens het “ommetje” kunt u (a.d.h.v. je eigen smartphone) de mooie historische binnenstad met haar verdedigingswerken bezichtigen. Smartphone / Online / Wandelboekje
  • Gorinchem Terug naar Toen (3 km): Deze stadswandeling neemt je mee naar de tijden van weleer. Naar kleine steegjes waar sjouwers druk in de weer waren. Naar de haven waar schepen aanlegden. Langs prachtige panden waar kooplieden hun geld telden, over markten waar boeren en ambachtslieden elkaar ontmoetten en door spannende poortjes met een bijzonder verhaal. https://mooigorinchem.nl/nl/locatie/gorinchem-terug-naar-toen
  • Stadswandeling: Met de Stadswandeling bezoek je in één keer de highlights van Gorinchem. De folder bevat een plattegrondje met route en routebeschrijving, foto’s en achtergrondinformatie van de bezienswaardigheden. De folder is voor € 2,50 te koop bij de VVV, Groenmarkt 8. https://mooigorinchem.nl/nl/locatie/stadswandeling
  • Stadsspeurtocht Memory Brick: In de vesting heeft een anonieme kunstenaar stenen in de straten vervangen door Memory Bricks. Ze bevatten alledaagse voorwerpen uit ons recente verleden. Er zijn 16 memory bricks, onder andere met een biljet van 10 gulden, scrabble letters, postzegels, een cassettebandje en nog veel meer. Bij de VVV op de Groenmarkt kun je een gratis speurtocht halen en uren dwalen door de historische straatjes van de mooie vesting. https://mooigorinchem.nl/nl/locatie/memory-brick-stadsspeurtocht

Wandeling met gids

Of reserveer een enthousiaste gids die je langs de historische highlights en hier van alles over vertelt. Van de Martelaren van Gorcum en avonturier Hendrick Hamel tot Napoleon en de vlucht van Hugo de Groot in een boekenkist. Reserveren kan via VVV, Groenmarkt 8.